Nieprzestrzeganie orzeczenia sądu rodzinnego w przedmiocie kontaktów dziecka z rodzicami jest nagannym zachowaniem, które – w ocenie Rzecznika Praw Dziecka – powoduje konieczność wkroczenia prawa karnego poprzez spenalizowanie zachowań sprawcy. Marek Michalak w wystąpieniu do Borysa Budki, Ministra Sprawiedliwości przekonuje, że prawo karne powinno wkraczać do życia rodzinnego i prywatnego obywateli tylko w niezbędnym i koniecznym zakresie.

Marek Michalak spotkał się z Borysem Budką 1 lipca br. i przekazał wystąpienie generalne, w którym postuluje o wprowadzenie nowego typu przestępstwa do Kodeksu karnego – ochrony treści orzeczeń sądowych dotyczących sprawowania opieki.

– Celem prawa karnego jest poddanie odpowiedzialności karnej osobę, która narusza porządek prawny. Nieprzestrzeganie orzeczenia sądu rodzinnego w przedmiocie kontaktów dziecka z rodzicami, w mojej opinii, jest takim naruszeniem – przekonuje Marek Michalak.

Zdaniem Rzecznika zmiana przepisów będzie odpowiedzią na zapotrzebowanie społeczne oraz poprzez ochronę powagi i wykonalności orzeczenia sądu rodzinnego, będzie dodatkowo chronić prawa dziecka i jego dobro.

Marek Michalak zwraca uwagę, że kontakty z rodzicami są istotnym elementem w rozwoju dziecka. Ich zaburzenie, albo całkowity brak, nieraz połączone z wykształcaniem u dziecka postaw niechęci czy lęku wobec drugiego rodzica, wpływa zdecydowanie niekorzystnie zarówno na rozwój psychiczny, jego socjalizację oraz przyswajanie prawidłowych postaw i ról społecznych.

W opinii RPD, w proponowanej zmianie do Kodeksu karnego, przedmiotem ochrony karnej byłaby ochrona powagi i wykonalności orzeczenia sądu rodzinnego, stwierdzającego uprawnienia i obowiązki innej osoby wobec małoletniego poniżej 15 lat. Skutkowałoby to ochroną dobra dziecka, rodziny i obowiązku opieki. Przestępstwo to może być popełnione wyłącznie w czasie od daty uprawomocnienia się orzeczenia sądu rodzinnego lub daty wydania/ogłoszenia w sytuacji, gdy orzeczenie staje się wykonalne z chwilą wydania albo ogłoszenia.

– Tak ujęta ochrona karna nie dotyczy każdego orzeczenia sądu rodzinnego, ale tylko wskazanego, nadającego innej osobie uprawnienia i obowiązki wobec małoletniego poniżej 15 lat. Wąskie ujęcie przedmiotu ochrony karnej gwarantuje, że prawo karne wkraczałoby do życia rodzinnego i prywatnego obywateli tylko w niezbędnym i koniecznym zakresie – uważa Rzecznik Praw Dziecka.

Przestępstwem w ujęciu prawa karnego byłby występek umyślny, który może być popełniony tylko z zamiarem bezpośrednim. Oznacza to, że niezbędnym będzie ustalenie stosunku psychicznego sprawcy, który musi tu cechować się nieustępliwością, chęcią postawienia na swoim w dążeniu do niewykonania przez inną osobę przyznanych jej orzeczeniem sądu rodzinnego obowiązków i uprawnień.

Dla bytu przestępstwa niezbędnym znamieniem powinno być również znamię uporczywości.

– Sankcja karna nie powinna obejmować zachowań incydentalnych, lecz jedynie te, które cechują znaczne i bezsporne natężenie złej woli – uważa Marek Michalak.

Proponowana regulacja wprowadza dwie istotne przesłanki. Po pierwsze, czynnością wykonawczą jest każde utrudnianie lub udaremnienie innej osobie – drugiemu rodzicowi lub osobie uprawnionej – wykonywania orzeczenia sądu, określającego uprawnienia i obowiązki, jeżeli dotyczą one dziecka do 15. roku życia. Po drugie sprawcą czynu może być każdy rodzic, w tym również posiadający pełną władzę rodzicielską.

Przypomnijmy, że dobiegły końca prace parlamentarne nad ustawą o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, która dzięki zabiegom Rzecznika Praw Dziecka, lepiej zabezpieczy prawo dziecka do wychowania i kontaktów z obojgiem rodziców.

Ustawa, zgodnie z wnioskiem Rzecznika Praw Dziecka, wprowadza do polskiego prawa przepis mówiący o prawie dziecka do obojga rodziców: „…sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem”.

Zmiany przepisów art. 58 i 107 krio, likwidują automatyzm ograniczania władzy rodzicielskiej jednego z rodziców w sytuacji, gdy po rozstaniu nie doszli oni do porozumienia co do sposobu wychowania dziecka. Ingerencja w sposób wykonywania władzy rodzicielskiej będzie mogła nastąpić jedynie w sytuacji, gdy dobro dziecka tego wymaga.

Wystąpienie Rzecznika Praw Dziecka do Ministra Sprawiedliwości

Odpowiedź Ministra Sprawiedliwości